Bez czarny
Sambucus nigra
Bez czarny nazywany też bzem lekarskim lub bzowiną czarną, to wysoki krzew lub niewielkie drzewo, dorastające do kilku metrów wysokości, o łukowato wygiętych pędach. To gatunek kosmopolityczny, który łatwo przystosowuje się do różnych warunków. Jest określany mianem rośliny ruderalnej (towarzyszącej człowiekowi), rośnie praktycznie wszędzie. W środowisku naturalnym uchodzi za azotolubną roślinę wskaźnikową.
Jest to bardzo duży krzew, dorasta nawet do do 6 m wysokości i ma tyleż samo metrów szerokości. Ozdoba rośliny: Białe lub kremowe, bardzo drobne kwiaty zebrane w okazałe, płaskie baldachy. Kwiaty wydzielają charakterystyczny, silny zapach, który może wydawać się słodko mdły. Po przekwitnięciu powstają czarnofioletowe owoce zebrane w zwisające owocostany. Liście ciemnozielone, eliptyczne.
Uprawiając czarny bez dla owoców, powinno się go sadzić w miejscach słonecznych i ciepłych, ale gorzej rośnie na stanowiskach o wystawie południowej. Krzew znakomicie radzi sobie także w półcieniu. Toleruje różne typy podłoży (w tym jałowe, suche i okresowo podmokłe). Najlepsze do uprawy bzu czarnego są gleby przepuszczalne, próchnicze, średnio wilgotne, zasobne w związki azotowe i wapń, o pH 5,5-6,5. Czarny bez doskonale znosi zanieczyszczenia powietrza i warunki miejskie, a do tego jest dość odporny na choroby i szkodniki, choć czasem atakują go mszyce (najlepiej zwalczać je naturalnym preparatem przygotowanym na bazie czosnku lub gnojówką z pokrzywy). Krzewy bzu czarnego sadzi się na miejsce stałe jesienią lub wiosną. To gatunek mrozoodporny, który nie wymaga okrycia przed nadejściem zimy. W początkowym okresie uprawy zaleca się roślinę podlewać (szczególnie podczas suszy). Przed i po kwitnieniu warto zasilić krzewy nawozem wieloskładnikowym. Bez czarny dobrze reaguje na nawożenie organiczne. Cięcie podstawowego gatunku nie jest wymagane, ale zabieg pozwala zwiększyć plonowanie i poprawić pokrój. Co kilka lat warto usunąć kilka najstarszych pędów i skrócić pędy młodsze. Odmiany wielkoowocowe bzu czarnego zaleca się ciąć każdego roku.
Opakowanie zawiera 5 szt. nasion
DODATKOWE WIADOMOŚCI
- Owoce bzu czarnego są chętnie zjadane przez ptaki. Ze względu na to, że owoce bzu mają silne właściwości barwierskie, zwierzęta mogą zanieczyszczać odchodami tereny w pobliżu uprawy. Dlatego powinno się unikać sadzenia rośliny przy parkingach, oczkach wodnych czy placach zabaw dla dzieci.
- Kwiaty bzu czarnego (Flos Sambuci) i owoce bzu czarnego (Fructus Sambuci) to znane surowce lecznicze, które możemy z powodzeniem wykorzystywać w kuchni i domowej apteczce. Surowce te pozyskuje się zarówno z krzewów rosnących w środowiskach naturalnych, jak i roślin uprawianych na plantacjach.
- Kwiaty i owoce czarnego bzu zbieramy z krzewów rosnących daleko od dróg. Na zbiór wybieramy dzień słoneczny, najlepiej po deszczu. Kwiaty bzu czarnego zbiera się, gdy baldachogrona są rozwinięte w około 80 procentach. Suszymy je w cieniu, optymalna temperatura suszenia kwiatów bzu czarnego wynosi 30–35 st. C. Owoce bzu czarnego powinny być zbierane w pełni dojrzałości (zbieramy całe grona). Zbieramy wyłącznie dojrzałe owoce, ponieważ niedojrzałe zawierają kwas pruski! Początkowo owoce suszy się w temperaturze 30 st. C, później w 60 st. C. Szypułki usuwa się dopiero po wysuszeniu.
- Kwiaty bzu czarnego zawierają flawonoidy, kwasy organiczne i sole mineralne. Owoce bzu czarnego są natomiast bogate w cukry, antocyjany, pektyny, witaminy, sole mineralne i kwasy organiczne. Cała roślina zawiera trujące związki: sambunigrynę i sambucynę, które są rozkładane w wysokiej temperaturze. Kwiaty i owoce bzu czarnego wykazują właściwości przeciwgorączkowe, napotne i moczopędne. Działają skuteczniej od kwiatów lipy. Napary z bzu czarnego zaleca się stosować przy niewłaściwej przemianie materii, przeziębieniu, grypie, depresji i dolegliwościach układu krążenia.
- Rozdrobnione kwiaty bzu czarnego można dodawać do naleśników. Całe kwiatostany można smażyć obtoczone w naleśnikowym cieście. Owoce bzu czarnego najczęściej służą do przygotowywania soków, syropów, powideł i nalewek. Nie powinno się ich spożywać na surowo (świeże owoce zawierają sambunigrynę - glikozyd, który nie dość, że ma niedobry smak, to jeszcze może wywołać zatrucie pokarmowe i wymioty). Warto wykorzystać także barwierskie właściwości bzu – stosuje się je do wzmacniania barwy win, soków i kompotów, przygotowywanych z innych gatunków roślin.
- Czarny bez jest jedną z najstarszych roślin leczniczych. W stanie dzikim rośnie w Europie, północnej Afryce i Azji Mniejszej. Kwiaty czarnego bzu pod wpływem silnego słońca zmieniają kolor z białego na kremowożółty. W średniowiecznej Europie wierzono, że brzydki zapach czarnego bzu wziął się z brudnych pieluszek małego Jezuska, które Maryja suszyła na gałązkach tego krzewu.
|
|
